اینجا خانۀ ماست…
نویسندگان: لیلا برنگی و زهرا رکن
اینجا خانۀ ماست، سیارۀ زمین. گلولۀ آبی زیبایی که با سرعت ۱۶۰۰ کیلومتر در ساعت در فضا حرکت می‌کند. فارغ از نژاد و ملّیتمان، همه ساکن زمین هستیم. زمین بنیانِ حیات است و همۀ ما را به هم پیوند می‌زند. زمین فوق‌العاده است. پر از رنگ، پر از زیبایی، پر از زندگی و… .
در دهه‌های اخیر، خانۀ ما دستخوشِ اتفاقات ناگواری شده است. آتش‌های جهنّمی، سیلاب‌های ۱۵۰ساله، که حالا هر دو سال یک بار رخ می‌دهند، ذوب‌شدنِ یخ‌های قطبی، سیل، آوارگان اقلیمی، کسانی که به‌خاطر خشکسالی‌های پی‌در‌پی مجبور به ترکِ سرزمین آبا و اجدادی شدند و انقراض موجوداتی که میلیون‌ها سال روی زمین زندگی کردند.
ما تا نقطۀ بازگشت، فقط ۱٫۵ درجه فاصله داریم. اگر زمین فقط ۱٫۵ درجه گرم‌تر شود، دیگر نمی‌شود جلوی دومینوی فجایع اقلیمی را گرفت. دیگر نمی‌شود این حقایق را پنهان کرد. الان وقت آن رسیده تا به‌سمت ترمیم و محافظت از زمین قدم برداریم. ما می‌توانیم این کار را انجام دهیم، اگر با هم متحد شویم.
ما معلم‌ها می‌توانیم در کلاس و مدرسه‌مان کارهایی برای تأثیرگذاری در این واقعه انجام دهیم و باعث تغییر نگرش دانش‌آموزانمان شویم. برای تحقّق این هدف، می‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
۱. معلم کلاس، دوست‌دار طبیعت و محیط‌زیست است.
علاقه‌مندی به هر موضوعی، آن را برای ما مهم جلوه می‌کند. بنابراین، مسائل مربوط به آن را پیگیری می‌کنیم. مربی و معلمی با دغدغه‌های محیط‌زیستی، می‌تواند نگرش و علاقه‌مندی خود را در موقعیت‌ها و پیش‌آمدهای مختلف کلاس به دانش‌آموزانش انتقال دهد.
۲. فهرستی از مراقبت‌های محیط‌زیستی تهیه کنید.
در یک کلاس سبز، ابتدا یک نشست کلاسی با دستورِکار مراقبت از محیط‌زیست تشکیل دهید. سپس از دانش‌آموزان بخواهید تا پیشنهادهای خود را در این زمینه بیان کنند. در انتها چند پیشنهاد را که بیشترین نظر را به خود جلب کرده، روی مقوا نوشته و در کلاس نصب کنید.
۳. هر کلاس، محیط‌بان دارد!
برای تعهد به اجرای هرکدام از موارد نوشته‌شده در پوستر، می‌توانید نظارت بر اجرای آن‌ها را به دانش‌آموزان بسپرید.
۴. جلسات آموزشی برگزار کنید.
– در جلسات عمومی با خانواده‌ها، مواردی از قبیل مدیریت پسماند، نجات زمین، گرمایش زمین و… را آموزش دهید. از اولیا برای انجام کارهای مؤثر در این زمینه، یاری بخواهید.
– از بچه‌ها بخواهید درمورد مسائل محیط‌زیستی مثل تفکیک زباله، مدیریت پسماند، بازمصرفی و… که در مدرسه آموزش دیده‌اند، پوستر، کتاب، عکس، فیلم، مقاله و… تهیه کنند. سپس آن را برای خانواده و اقوام خود ارائه داده و فرایند آن را در منزل خود به اجرا بگذارند.
۵. پیشنهادهایی برای بازمصرفی داشته باشید.
– از بچه‌ها بخواهید که دفترهای سال گذشتۀ خود را آورده، برگه‌های سفید و خالی آن را جدا کرده، تعداد مناسبی را به هم دوخته و با کمک صحافی‌ها، جلد جدیدی برایش تهیه و یک دفتر تولید کنند.
– به‌جای خرید مجددِ لوازم‌تحریر، وسایل سال گذشته را از هرجای مدرسه جمع کنید. بعد از بازبینی، بستۀ جدیدی از آن برای کلاس خود تهیه کنید. همین مورد را از بچه‌ها نیز بخواهید تا از وسایل قبلی خود استفاده کنند و خرید مجدد نداشته باشند.
– از بچه‌ها بخواهید به‌جای خرید مجدد کیف، کولۀ سال گذشتۀ خود را به مدرسه بیاورند. در صورت نیاز، با تعمیر آن، برای یک سال دیگر هم از همان کیف استفاده کنند.
– از پدر و مادر‌ها بخواهید کاغذهای یک‌روسفید موجود در خانۀ خود را به مدرسه بفرستند. سپس، بچه‌ها از سمت دیگر آن برای فعالیت‌هایشان استفاده کنند.
– به‌جای تولید کاربرگ و چاپ آن در صفحه‌های جدید، سؤال را روی تخته بنویسید و بخواهید بچه‌ها آن را در دفتر خود بازنویسی کنند.
۶. پیشنهادهایی برای جلوگیری از تولید زباله داشته باشید.
– استفاده از لقمه، کیک، بیسکوییت و شیرینی‌های خانگی به‌همراه شیر، آب‌میوه‌های تازه، مغزها و میوه را به خانواده‌ها پیشنهاد دهید. خوراکی‌های بدون مواد نگهدارنده و سالم این‌چنینی علاوه بر سلامت و خاطرجمعی، باعث کاهش استفاده از سلفون، پلاستیک و کاغذهای بسته‌بندی می‌شود.
– بعضی از ظروف نگهدارندۀ خوراکی‌ها، بخش‌های تقسیم‌شده دارند. این ظروف، تنوع میان‌وعده‌ها را همراه با کاهش استفاده از انواع کیسه‌فریزر حفظ می‌کنند. استفاده از آن‌ها، پیشنهاد خوبی است.
– به دانش‌آموزان توصیه کنید که لیوان شخصی‌شان را همراه خود بیاورند. در صورت نیاز به لیوان در جشنواره‌های مدرسه، از توزیع لیوان یک‌بارمصرف خودداری کنید.
– برای صبحانه‌ها و ناهار هر روزِ مدرسه، از سفره‌های دائمی استفاده کنید. برای تمیزکردن آن‌ها نیز از خود بچه‌ها کمک بگیرید.
– برای جلوگیری از تولید شیرابه، با کمک بچه‌ها محلی برای خشک‌کردن پوست میوه و سبزیجات درست کنید. می‌توانید به‌فکر تهیۀ کمپوست در یک سطل بزرگ باشید.
– پیشنهاد خرید دستگاه خشک‌کنِ زباله به مدرسه نیز پیشنهاد خوبی است. بچه‌ها هر روز زباله‌های تر خود را به مدرسه بیاورند. با این کار، چه‌بسا با تولید کمپوست و فروش آن، درآمد خوبی برای مدرسه به دست بیاید.
– چون حجم اصلی زبالۀ مدرسه کاغذ و مقوّاست، تهیۀ یک سطل زبالۀ مخصوص کاغذ اقدام مناسبی است. با کمک بچه‌ها، سطل هر کلاس را که حاوی کاغذ و مقوّاست، در آن خالی کنید.
– در جشنواره‌ها، مانند جشنوارۀ غذای مِلَل و اقوام یا جشنواره‌های نوروزی که غذا و نوشیدنی در آن‌ها خورده می‌شود، قراری بگذارید که هر نفر بشقاب، قاشق و لیوان همراه خود بیاورد. همچنین به غرفه‌ها توصیه کنید که به اهداف محیط‌زیست پایبند باشند.
– برخی مدارس برای برگزاری صبحانه و مراسم‌های مختلف، از ظروف یک‌بارمصرف استفاده می‌کنند. به مدرسه پیشنهاد خرید ظروف و لیوان بلور یا پلاستیک مناسب بدهید. برای جلوگیری از مصرف آب در شست‌وشوی آن‌ها و ایجاد زحمت برای نیروهای خدماتی، مدرسه را به تهیۀ ماشین ظرف‌شویی صنعتی ترغیب کنید. برای تأمین هزینه، از اولیا همراهی بخواهید.
– حتماً در مدرسه و خانه زباله‌های الکترونیکی از جمله باطری و لامپ خواهید داشت. در مدرسه سطلی مخصوص زبالۀ الکتریکی در نظر بگیرید. آن‌ها را جمع‌آوری کرده و به غرفه‌های بازیافت تحویل دهید.
۷. تنها راه پیشِ رو، خرید کالای جدید و نو نیست.
– علاوه بر استفاده از کتاب‌های کتابخانه، که در دسترس بچه‌هاست، به ترویج خواندن کتاب الکترونیکی در اپلیکیشن‌هایی مانند طاقچه و فیدیبو و کتاب‌های صوتی بپردازید.
– پیشنهاد دهید که کتاب‌های خوانده‌شده را به یکدیگر فروخته یا امانت دهند.
– به‌جای خرید بازی‌های رومیزی، از بچه‌ها بخواهید آن‌ها را به یکدیگر امانت دهند.